به گزارش گروه اقتصادی خبرگزاری دانشجو، طی روز‌های اخیر به همت سرویس اقتصادی خبرگزاری دانشجو، میزگردی با عنوان بررسی چالش‌های موجود در پرداخت تسهیلات بانکی به تولید، با حضور فریبزر نعمتی؛ فعال حوزه تولید، سامان قاسمی؛ پژوهشگر و صاحب نظر اقتصادی و ایمان زنگنه؛ کارشناس حوزه پولی و مالی در محل خبرگزاری دانشجو برگزار شد.
اقتصاد ایران بانک محور است
در ابتدای این نشست، فریبرز نعمتی؛ فعال حوزه تولید و صنعت با اشاره مشکلاتی که عمدتا تولیدکنندگان در حوزه نقدینگی مواجه هستند، گفت: در تولید زنجیره‌ای داریم که تولیدکننده هم در آن قرار می‌گیرد. با توجه به اینکه اقتصاد ایران، بانک محور است، دولت پول را از بالاترین جایگاه تزریق می‌کند. اگر این پول به تولیدکننده‌ها برسد، مواد اولیه خود را از تامین کننده‌ها تامین می‌کنند و در نهایت محصول تولید می‌شود و به مشتری ارسال می‌شود. تولیدکننده نباید درگیر تامین مالی برای تولیدکننده باشد.
وی ادامه داد: مشتری عمده ما که دولت هم هست و پول زیادی هم تزریق نمی‌کند، پولی دست تولیدکننده نمی‌آید تا مواد اولیه بخرد، پس تنها راهی که برایمان می‌ماند این است تا تولیدکننده به سیستم بانکی مراجعه کند و نقدینگی تامین کند. خود این مسئله باعث ضرر به تولیدکننده می‌شود، زیرا بانک به صورت تضمین شده سودی را از تولیدکننده می‌گیرد و خودش را در جایگاه امن قرار می‌دهد و باعث می‌شود تا عملا بهره بانکی ۲۴ درصد باشد، هرچقدر از طرف مشتری پول تزریق شود، استقراض کمتری انجام می‌شود. زمانی که هیچ پولی از طرف مشتری پرداخت نشود و ما کف قیمت قرارداد را می‌بندیم، در این طرف قضیه بهره سنگین است و باعث ضرر و زیان می‌شود. تنها راهی که برای تولیدکننده می‌ماند این است که کرکره تولید را پایین بکشد و در نهایت بانک‌ها خانه و زندگی تولید کننده را هم می‌گیرند و متاسفانه با توقف جریان نقدی این اتفاق می‌افتد.
نقدینگی تولید را از سیستم بانکی مستقل کنید
نعمتی افزود: بهترین روش این است که تولید را از سیستم بانکی مستقل کنیم. با توجه به اینکه در تحریم هستیم، پول از کانال‌های مختلفی باید رد شود و به هر حال ریزش نقدینگی داریم و در نهایت تولیدکننده با مشکل مواجه می‌شود. تولیدکننده بازار داخل هم باید نقدینگی داشته باشند تا محصول را به بازار برسانند و مردم هم پول ندارند تا پول بدهند. ما تولیدکننده‌ای نداریم که چیزی داشته باشد تا در گرو بانک نباشد و همه دارایی هایشان در گرو بانک است. سیستم بانکی انتقاعی است و قرار نیست که سیستم بانکی ضرر و زیانی را جبران کند. در تابلوی بورس هم حال سیستم بانکی خوب نیست. تولید کننده در این شرایط روش‌های مختلف را پیگیری کرده است.
این فعال حوزه صنعت در پایان اظهار داشت: وزارت صنایع روش‌های مختلفی را پیشنهاد کرده است. اوراق گام روش پیشنهادی بود که در واقع شبه پول بود. این اوراق سر رسیدی دارد و آن را به تامین کننده می‌دهد و همینطور تا پایین ادامه دارد. این اوراق به صورت یکساله ۲۵ درصد است و مانند همان بانک است. نفر آخری که این اوراق را می‌گیرد، باید ماه‌ها منتظر پول خود بماند. ما جلساتی با دوستان بانک مرکزی داشتیم که طراح این موضوع بودند. روش‌های قبلی بخش ال سی بود، ولی با توجه به تورم، چک و ال سی کاربرد خود را از دست داده است. تولید کننده‌های ما تمام تلاش خود را برای حفظ صنعت خود دارند تا از تورم جا نمانند.
بانک‌ها در زمینه ملک در سال ۴۰ درصد سود می‌کنند
در ادامه این مراسم سامان قاسمی؛ پژوهشگر و صاحب نظر اقتصادی با بیان اینکه بحث اصلی، نظام تامین مالی در کشور است، گفت: طرف خطاب آقای نعمتی سیستم بانکی است. تولید تا خانوار، وقتی به آن‌ها می‌گوییم چگونه می‌خواهی نیاز خود را رفع کنی، می‌گوید بانک. باید خود را جای بانک بگذاریم، زیرا باید بر مبنای هزینه تمام شدن پول، تسهیلات دهد. بانک‌ها باید به سمت ابزارها، کار‌ها و سرمایه گذاری‌هایی بروند که سودآور باشد. بانک‌ها املاک بسیار زیادی دارند. وزارت اقتصاد هم چندساله به سیستم بانکی فشار می‌آورد تا اموال غیر مولد خود را نقد کند. بانک‌ها در زمینه ملک در سال ۴۰ درصد سود می‌کنند.
تمرکز اروپا بر توسعه smeها
وی ادامه داد: بانک‌ها صندوق سرمایه گذاری ثابت دارند که ۲۲.۵ درصد سود می‌دهد. بخش خصوصی ما به دنبال استفاده از ابزار‌های دیگری غیر از تسهیلات بانکی نیست. در اروپا در ده سال اخیر، تمرکز را بر توسعه smeها گذاشتند. برای کمک به sme ها، برنامه هورایزن دارند که ۹۰ فاند ایجاد کردند. مثلا اگر تولیدکننده‌ای در حوزه امنیت غذایی است، با برنامه امنیت غذایی اروپا می‌تواند وام بگیرد. پیشنهادم به دوستان بخش خصوصی و صنعتگران این است که از دولت مطالبه کنند. ۲۰ سال پیش در بازار سرمایه ابزار‌های خوبی نداشتیم، اما الان ابزار‌های خوبی وجود دارد.
این پژوهشگر اقتصادی افزود: اگر نرخ بهره بالا رود، ممکن است دو سال مشکل حل شود، اما دوباره چالش‌ها وجود دارد. باید بگردیم دنبال راهکار‌های جدید. وقتی شرکتی دچار مشکل تامین سرمایه در گردش است، قطعا طرح توسعه نخواهد داشت و به زودی تعطیل می‌شود و نیاز به منابع مالی برای طرح‌های توسعه و نوسازی ماشین آلات است. وقتی می‌گوییم مولد سازی، اگر از دید دولت ببینیم، بانکی که فعالیتش مالی است، هر فعالیتی که انجام دهد غیرمولد است، اما از دیدگاه بانکی همه فعالیت‌ها مولدسازی است. ما یک مدل بانک درست کردیم و هیچکدام از بانک‌ها تخصصی نیست. بانک مسکن باید به صورت تخصصی تسهیلات مسکن دهد، اما همه بانک‌ها تسهیلات مسکن می‌دهند. ساختار بانک‌ها درست نیست و باید بانک‌های تخصصی داشته باشیم.
نرخ بهره مشکل اقتصاد را به طور قطعی حل نمی‌کند
قاسمی در پایان سخنان خود اظهار داشت: نرخ بهره موقتا مشکل را حل می‌کند، اما درمان قطعی نیست. ربط دادن نرخ بهره به ریسک راهکار است. افرادی که درحال سفته بازی هستند، وقتی سپرده بانکی ۲۵ درصد بشود، قطعا از سفته بازی خارج می‌شوند و منابعشان را در اختیار بانک‌ها می‌گذارند. ما تولیدکننده پر ریسک داریم که احتمال دیر پرداخت کردنش زیاد است و بانک باید با آن مشتری با یک نرخ دیگری رفتار می‌کند و باید با اعتبار سنجی نرخ تسهیلات را تعیین کنیم. در بازار سرمایه ابزار‌های متعددی داریم. بازارگردان می‌توانید داشته باشید تا نرخ اوراق شما را کنترل و حفظ می‌کنیم که هزینه بر است.
در تولید هم ناکارآمدی وجود دارد
در پایان این میزگرد نیز ایمان زنگنه؛ کارشناس حوزه پولی و مالی با اشاره به اینکه هر کدام از ما از زاویه نگاه خودمان بخشی از واقعیت را می‌بینیم، بیان داشت: ما موارد متعددی داریم که از آن ناکارآمدی نظام بانکی نام ببریم. مسئله ناکارآمدی نظام تولید را هم داریم. انگیزه بازپرداخت دیون به نظام بانکی وجود ندارد. تقاضای تسهیلات در ایران چقدر است؟ تا زمانی که در ایران نرخ بهره منفی وجود دارد، نمی‌توانید سقفی برای تسهیلات در نظر بگیرید و همیشه افرادی را داریم تا به عنوان وام خواران وجود داشته باشند. تیم اقتصادی دولت باید براساس واقعیت‌ها تصمیم بگیرد.
وی ادمه داد: یک زمانی فروش اموال دولتی جرم بود، اما الان سازمان‌ها به این کار تشویق می‌شوند. ما وقتی در ایران تورم را حل نکردیم، هر مسئله دیگری ذیل تورم مطرح می‌شود. با وجود تورم هرکاری انجام دهید، چند قدم عقبید. نظام تولید هم به واسطه تورم سودآوری خوبی ندارد و نظام بانکی هم ۹۰ درصد تامین مالی کشور را با این شرایط انجام می‌دهد. تولیدکنندگان و مردم به دنبال دریافت تسهیلات هستند و وام خواران رانتی هم به این منابع دسترسی دارند. صنعت بانکداری هم سودآوری ندارد و بانک‌ها را سوق می‌دهیم تا از مقررات تخطی کنند. افرادی که به عنوان وام خواران انگیزه بازپرداخت تسهیلات را ندارند و متاسفانه قانون گذاران هم به صورت ناخواسته از این‌ها حمایت کردند، هرچند امروز نقد سیستم بانکی یک نقد رایجی است.
ضربه شورای پول به بانک‌ها
زنگنه افزود: شورای پول ما بیشترین ضربه را به بانک‌ها می‌زنند. شاید بانک‌ها تخطی کردند و تسهیلات را به شرکت‌های زیر مجموعه خود دادند، اما به این معنا نیست که همه تسهیلات را به آن‌ها داده باشند. تجربه ثابت کرده قبل از اینکه تولید کننده در صف تسهیلات قرار گیرد، عده‌ای رانت خوار آن را مصرف کرده اند. عده‌ای هستند که انگیزه دارند تا تسهیلات را به بانک‌ها بازنگردانند و از آیین نامه‌های آینده با خبر هستند!
کارشناس حوزه پولی با بیان اینکه نظام بانکی در این وضعیت سخت تامین مالی می‌کند، اضافه کرد: بانک دار دوست دارد از طریق پول کسب درآمد کند. بانک اصلا به بنگاهداری علاقه ندارد. بانک یک نگاه انتفاعی است. ما قبول نداریم نظام بانکی واردات انجام دهد. رفتار یک بخش کوچک را به کل نظام بانکی تسری ندهید. اگر می‌خواهیم بانک‌ها به سمت بنگاه داری نروند، باید واقعیت‌ها را ببینیم.
بانک‌ها را در هم ادغام کنید
وی در پایان سخنان خود اظهار کرد: در هر نظام اقتصادی ورشکستگی یک اصل است، اما سیاست گذار اقتصاد هم ورشکستگی را بر نمی‌تابد. در اقتصاد ایران ورشکستگی نظام بانکی به ورشکستگی سیستم اقتصادی تعبیر می‌شود. ورشکستگی موسسه مالی در کشور به ورشکستگی سیستم مالی حاکم کشور گره خورده است. باید این بانک‌ها را کم کم محدود کرد و یا این بانک‌ها را در بانک‌های سالم ادغام کرد مثل تجربه موفق بانک سپه. وقتی ورشکستگی را بر نمی‌تابید، باید به ادغام بانک‌ها فکر کنید.